ମୋଗଲ ଶାସକମାନଙ୍କ ଯୁଗରେ ହୋଲିଙ୍କୁ ଇଦ୍-ଏ -ଗୁଲାବି କୁହାଯାଉଥିଲା। ସେତେବେଳେ , ପ୍ରାସାଦଗୁଡ଼ିକରେ ଫୁଲରୁ ରଙ୍ଗ ତିଆରି ହୋଇ ପୋଖରୀରେ ଭର୍ତି କରାଯାଉଥିଲା , ପିଚକାରିରେ ଗୋଲାପ ଜଳ ଏବଂ କେୱଡା ଅତର ଭରା ଯାଉଥିଲା | ବେଗମ୍, ନବାବ ଏବଂ ପ୍ରଜାମାନେ ଏକାଠି ହୋଲି ଖେଳୁଥିଲେ |
ଆଜି ହୋଲିର ପର୍ବ | ରଙ୍ଗର ଏହି ପର୍ବ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଦେଶରେ ଖେଳାଯାଉଛି | ଏହାର ମୂଳ ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଏବଂ ହୋଲିକା ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ, ତେଣୁ ବ୍ରଜରେ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଖେଳାଯାଇଥିବା ହୋଲି ଏହାକୁ ଏକ ନୂତନ ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲା | କଣ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟମାନେ ମଧ୍ୟ ହୋଲି ଖେଳୁଥିଲେ କି? ମୋଗଲ କାଳରେ ଐତିହାସିକମାନେ ହୋଲି ବିଷୟରେ ଅନେକ କିଛି ଲେଖିଯାଇଛନ୍ତି |
ମୋଗଲ ରାଜାଙ୍କ କଥା ଯଦି ଦେଖିବା, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶାସକଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ହୋଲିର ଚର୍ଚ୍ଚା ପ୍ରାୟ ଦେଖାଯାଏ | ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଐତିହାସିକ ମୁନ୍ସି ଜକାଉଲ୍ଲା ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ତାରିକ୍-ଏ-ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ କିଏ କହୁଛି ହୋଲି ହେଉଛି ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ପର୍ବ! ଜକାଉଲ୍ଲା ମୋଗଲଙ୍କ ସମୟରେ ହୋଲିର ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ କେମିତି ବାବର ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ହୋଲି ଖେଳ ଖେଳୁଥିବା ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ | ଲୋକମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ଉଠାଇ ରଙ୍ଗରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିବା ପୋଖରୀରେ ପରସ୍ପରକୁ ଫୋପାଡୁଥିଲେ | ବାବରଙ୍କୁ ଏହା ଏତେ ପସନ୍ଦ ଆସିଲା ଯେ ସେ ନିଜ ଗାଧୋଇବା କୁଣ୍ଡକୁ ପୁରା ମଦରେ ଭରିଦେଲେ |
ସେହିଭଳି ଅବୁଲ ଫଜଲ Ain-e Akbarithat ରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ସମ୍ରାଟ ଆକବରଙ୍କ ହୋଲି ଖେଳ ଏତେ ସଉକ ଥିଲା ଯେ ସେ ବର୍ଷସାରା ଏମିତି ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିଲେ, ଯାହାର ରଙ୍ଗ ଛିଟା ଦୂରକୁ ଯାଇପାରିଥିବ । ହୋଲିର ସମୟରେ ଆକବର ତାଙ୍କ ଦୁର୍ଗରୁ ବାହାରକୁ ଆସି ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ହୋଲି ଖେଳୁଥିଲେ |
Tuzk-e-Jahangiri ରେ ଜାହାଙ୍ଗୀର ହୋଲି ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି | ସଙ୍ଗୀତର ପ୍ରେମୀ ଜାହାଙ୍ଗୀର ଏହି ଦିନ ସଂଗୀତ ସମାବେଶର ଆୟୋଜନ କରୁଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ରହୁଥିଲା | ଯଦ୍ୟପି, ସେ ବାହାରକୁ ଆସି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ସହିତ ହୋଲି ଖେଳୁ ନଥିଲେ, ବରଂ ଲାଲ-କିଲ୍ଲାର ଝରକାରୁ ସମସ୍ତ ଆୟୋଜନ ଦେଖୁଥିଲେ | ତାଙ୍କ ସମୟରେ ହୋଲିଙ୍କୁ ଇଦ୍-ଏ-ଗୁଲାବି (ରଙ୍ଗର ପର୍ବ) ଏବଂ ଆବ-ଏ-ପାଶି (ଜଳ କୁଆରାର ପର୍ବ) ନାମ ଦିଆଯାଇଥିଲା।